Tìm hiểu sự Tích Về Con Kỳ Lân Trong Tứ Linh
Kỳ lân – 1 trong bốn linh vật cao quý: Long, Lân, Quy, Phụng. Lân là con dòng, còn con đực gọi là Kỳ, gọi chung là Kỳ Lân. Kỳ lân là một con vật có đầu nửa Rồng nửa Thú, nó chỉ có lúc một sừng, do nó không húc người nào bao giờ nên cái sừng này được xem là hiện thân của trong khoảng Tâm.
Nhưng phần to hình ảnh Lân được khắc họa là có khi sừng của loài Nai, tai Chó, trán Lạc Đà, mắt Quỷ, mũi Sư Tử, mồm rất rộng, có lúc thân Ngựa, chân Hươu, đuôi Bò. đôi khi nó lại có dạng hình của một con hưu xạ, với cái đuôi Bò, trán Sói, móng Ngựa, da có đủ 5 màu: đỏ, vàng, xanh, trắng, đen, đặc thù dưới bụng có màu vàng đặc biệt… Cũng có lúc con vật này xuất hiện dưới hình trạng có khi mình của 1 con Hoẵng, có vảy cá trải dài khắp thân…Nhưng cho dù con Lân có lúc xuất hiện với hình trạng như thế nào đi nữa thì trong tôn giáo dân gian phương Đông, Kì Lân đá cũng là con vật báo hiệu điềm lành gần tới, là tượng trưng cho sự nguy nga đường bệ, sự trường thọ và niềm hạnh phúc lớn lao. Kỳ lân mang trong mình tất cả những phẩm chất đặc trưng của 1 con vật hiền lành, khi đi lại nó hạn chế giẫm lên các loại sâu bọ và cỏ mềm dưới chân mình.
1. Con Lân – biểu tượng Của Điềm Lành
Loài Lân không bao giờ ăn làm thịt hay làm hại bất cứ con vật nào, đặc thù nó ko bao giờ uống nước bẩn, nó chỉ ăn cỏ, nên gọi nó là Nhân thú (con thú có lòng nhân từ)
Kỳ lân có tánh linh, lúc có vua chúa, thánh nhân ra cứu đời thì Kỳ lân sẽ xuất hiện báo trước điềm lành, sắp có thái bình hưng vượng vượng.
Ở Trung Quốc, Lân cũng được dùng như con vật tâm linh bảo vệ cho các công trình kiến trúc, dinh thự, lăng mộ… Nó được dùng để trang trí trên các bức bình phong của chùa, đền, miếu… phổ quát khi nó lại chuyên chở trên lưng các bức cổ đồ hình bát quái… với ý niệm biểu lộ sự may mắn luôn song hành cùng chữ nghĩa, đạo lý trong cuộc sống, ấy là sự bảo trợ cấp thiết mang tính linh thiêng.
Hình tượng Lân cũng đã nhập cảng vào Việt Nam theo bước chân xâm lược và ý muốn đồng hóa dân tộc Việt của người Hán. Sự quảng cáo văn hóa đó đã diễn ra có mãnh liệt có lúc bất nhẫn với ý muốn hủy diệt. Hình tượng Lân trong khoảng đó đã xuất hiện nhiều hơn tại Việt Nam, ngay cả sau lúc đất nước đã giành được độc lập.
không những thế, kế bên chi tiết trang trí con Lân thì trên các công trình kiến trúc, đồ gốm, đồ đồng ở nước ta thì còn xuất hiện thêm một hình tượng trang trí rất thú vị, nó có hình dạng rất giống với con Lân nhưng không hẳn là con Lân.
2 Loài Vật Giống Lân Nhưng chẳng phải Con Lân
1 vị linh mục người Pháp tên L.Cadiere, người có lúc ý thức khách quan trong những công trình nghiên cứu về văn hóa Việt Nam, đã đặt nghi vấn về những chi tiết trang hoàng này.
– “Có một con vật rõ ràng nó chẳng hề là con kỳ lân đích thực, mà nó có lúc vẻ là con sư tử, hay là thuộc một giống vật nào đấy đặc trưng khác nhưng nó lại được người Việt Nam gọi là con Kỳ Lân. Nó là con vật mà chúng ta rất hay thường thấy ở trên đầu các trụ trước các đền chùa. Nó có khi 1 bộ lông, dòng đầu, chiếc đuôi, nhất là những nanh vuốt, thay cho những móng đề, đã làm cho con vật này giống với con Sư Tử hơn là một con Kỳ Lân”.
Sự nghi ngờ ấy là có Cửa hàng vì kỳ lân là một con vật hình dong, sẽ hiện diện trên thực ra với ý niệm và tâm hồn của văn hóa đất nước nó đang tồn tại. Con vật mà người Việt ta thường dùng trong các dự án kiến trúc cũng nhằm mục đích chuyển tải những ước vọng may mắn, cố nhiên nó cũng chịu ảnh hưởng của con kỳ lân Trung Quốc, nhưng sẽ thật sai trái giả dụ cho rằng con vật đó là con Kỳ Lân tới trong khoảng phương Bắc.
3. Con Nghê – Linh vật thuần Việt
Con Nghê với những hình ảnh rất giống với con kỳ lân Trung Quốc. ấy là con vật ko có khi sừng, mình ko lớn,, chân ngắn và thường có lúc nanh vuốt, nó không có khi vảy ở thân, đầu, mình và đuôi thường có lúc lông che phủ. Với hình dáng nhỏ nhắn này phần nào cũng thể hiện được nét nghịch ngợm và vui tươi. Nghê là hình ảnh được dùng để trang trí phổ quát ở Việt Nam.
Trong đời sống của người dân Việt, 2 con thú được coi như những người bạn thân thiết, thân thiện và quan trọng nhất thời bấy giờ là con trâu và con chó. Trâu để cày ruộng, giúp chế tạo lúa gạo, chó để giữ nhà, phòng kẻ gian và thú dữ
Trong đời sống thực ra có lúc chó giữ nhà, còn đời sống linh thiêng thì sao? tổ tông ta cũng cần 1 linh vật để chống lại các mã tà ác quỷ nữa chứ? Và trong khoảng đấy hình ảnh con Chó Đá đã được dựng lên.
Ở các làng quên khu vực miền bắc Việt Nam, trước cổng làng nào cũng vậy, bao giờ cũng có khi 1 con chó đá để bảo vệ cả làng, trước cổng đình, cổng nhà, ngoài cửa nhà bao giờ cũng có chó đá ngồi trước canh phòng cho gia chủ.
Những con chó đá này hình dạng cũng có khi phổ thông sự đổi thay, chó đá cao khoảng từ nửa thước đến 1 thước, nó thường là những tảng đá được khắc đẽo rõ ràng và oai vệ, nhưng có nó chỉ đơn thuần là 1 khối đá đặt nghiêng theo dáng 1 con chó đang ở thế ngồi canh phòng.
Chó Đá cũng được bày trước điện thờ, hay bàn độc của những nhà no đủ, ở các đình chùa, đền miếu. Chó đá được khắc đẽo với những chi tiết rất oai vệ, đầu chó, mặt chó đầy những nét tôn nghiêm. Chó Đá trong khoảng ấy cũng hóa linh vật. Vì linh thiêng như thế, nên nó được gọi là con Nghê.
Con Nghê còn được dùng để trang hoàng trong các ngôi đình cổ ở Việt Nam. Nghê được chạm trên xà ngang trong khoảng cột ra để đỡ xà dọc ở mái ngoài, hay được đặt trên “đầu đao” (sống mái chạy từ đỉnh nóc nhà xuống, cong lên như hình cây đại đao (1 mẫu mã tấu) nên gọi là đầu đao.
Vậy con Nghê là một linh vật thuần Việt được sáng tạo để bảo kê đời sống tâm linh của người Việt…
ngoài ra, con chó đối với người Việt vẫn chưa được thiêng hóa tới mức có khi thể coi là linh vật để được khắc họa trên các trụ biểu, đầu đao hay trấn thủ cổng chùa, đền, miếu…
Vẫn còn đâu đấy những danh xưng có lúc phần miệt thị và bội bạc còn đó trong dân gian dành cho con chó, đồ con chó, đồ chó… V.v…
4. Con Nghê và Phật Giáo
Trên thực tế, Nghê (hay Toan Nghê) trong tiếng Hán có tức thị con Sư Tử. Điều đấy có khi đồng nghĩa Nghê chỉ là con vật mang dạng hình của sư tử không?
Merher Mc Arthur chỉ rõ: “tại cổng vào của 1 số đền chùa, nhất là ở Đông Á và Đông Nam Á thường có khi một cặp nghê, một thứ linh thú tựa như sư tử, từ Hán Việt là Phật sư, trấn giữ”.
Văn hóa Việt Nam với cơ tầng vốn có của mình bên cạnh việc thu nhận có chọn lựa những giá trị văn hóa của người Hán đã thu nạp văn hóa đó trong hòa đồng một phần của văn hóa Ën Độ, cụ thể ở đây là Phật giáo.
ví như văn hóa Hán theo bước chân những đạo quân xâm lược phương Bắc tràn vào Việt Nam thì văn hóa Phật giáo tới với người Việt 1 cách thức nhẹ nhõm hơn. Người Việt trong cảnh ngộ phải chống lại thế lực hùng mạnh phía Bắc đã nương nhờ vào triết lý từ bi, độ lượng của Phật giáo để còn đó suốt thời kỳ Bắc thuộc cũng như thời kỳ đầu độc lập.
bởi vậy, chẳng phải bất chợt mà các nhà Lý, trằn chọn Phật giáo làm tín ngưỡng chính của đất nước dù trên danh nghĩa tín ngưỡng này không phải là quốc giáo. Các vị sư sãi đã đóng những vai trò quan yếu trong triều đình; chùa chiền, tự viện mọc lên khắp đất nước thời kỳ này và cả về sau…Phật giáo đã hòa vào lòng dân tộc Việt Nam; kể tới văn hóa Phật giáo cũng đồng nghĩa với việc đang đề cập đến văn hóa Việt Nam…
Ta cũng sẽ thuận lợi chấp thuận tượng nghê ở đầu các trụ biểu, đầu đao, cổng chùa, đền, miếu… là hình tượng của Phật sư hay sư tử trong văn hóa Phật giáo.
Trong lịch sử Phật giáo, sau khi Đức Phật giác ngộ, người ta thường nhắc tới Ngài như là Con sư tử của dòng tộc Shakyas cũng như kể tới cỗi nguồn vương giả và thừa nhận uy lực tâm linh vô bờ của Ngài. Sư tử trong văn hóa Phật giáo thường biểu hiện uy thế của Phật pháp, nhưng trong hình tượng chung, Sư Tử lại diễn tả sức mạnh của con vật là Chúa tể muôn loài, quyền năng và quý trọng. Hình tượng sư tử ở ấn Độ, Trung Quốc và Việt Nam có khi những nét không giống nhau tùy theo cách hiểu và vận dụng ý nghĩa ban đầu của con vật này ở mỗi nền văn hóa…
Hình tượng con Nghê trong văn hóa Việt Nam rất có khi thể bắt nguồn từ Phật sư, nhưng hình tượng đó được diễn đạt nhỏ nhắn và cởi mở hơn. Người Việt Nam đã khôn khéo thi công cho riêng mình con Nghê ko giống với Nghê mang hình trạng sư tử, oai vệ trên các dự án của Phật giáo Ën Độ (hoặc các nước chịu ảnh hưởng Phật giáo và văn hóa ấn Độ).
Con Nghê Việt Nam cũng là 1 tượng trưng khác với Kỳ lân hay Sư tử Trung Quốc. Con Nghê được trang trí ở Việt Nam ko cao lớn như loài Ngựa như sự mường tượng về con Kỳ Lân Trung Quốc, đuôi nó cũng ko phải là đuôi Bò, thân nó cũng ít lúc thấy có vảy cá. Nghê cũng ko có khi đầu nửa rồng nửa thú, và nó cũng không có khi sừng. Nghê trong mỹ thuật trang hoàng của người Việt có khi thân hình vừa phải, không quá lớn như thân Sư tử. Dáng đứng của Nghê cũng không quá chú trọng tới việc tạo ra sự hiên ngang, khí phách mà thay vào đấy là sự uyển chuyển, kết hợp và nhẹ nhàng.
Tóm lại hình tượng Nghê và Kỳ Lân ở Việt Nam là 2 hình tượng khác nhau. Kỳ lân là hình tượng mang thời trang văn hóa Trung Hoa khi mà Nghê là linh vật bắt nguồn từ Phật giáo nhưng đã được người Việt cải biến thuần hóa. Trong văn hóa Việt Nam, qua giai đoạn xúc tiếp với văn hóa bên ngoài, người Việt đã kết nạp những điều nhu yếu và cải biến để chúng mang hồn Việt và văn hóa Việt.. Trường hợp con kỳ lân và con nghê là tỉ dụ cụ thể.
5. Con Kỳ Lân theo phân tách của giới kỹ thuật
ví như xem những hình ảnh về kỳ lân ta sẽ thấy Lân được biểu đạt là con vật có vóc hình của loài Thú, nhưng da thì lại có khi vẩy của Bò Sát, chân có khi móng vuốt của Chim, miệng thì nhìn rất giống mồm Cá Sấu, thậm chí phổ thông nguồn còn đề cập là nó sống được dưới nước.
Ta biết là lớp thú tiến hóa từ lớp Bò Sát nên theo logic công nghệ thì phải có khi 1 loài trung gian trong giai đoạn tiến hóa.
tương tự tốt Kỳ Lân chính là loài đấy mà sau này nó đã tuyệt diệt, và có lẽ chính vì ko còn thấy nó nữa nên người xưa đã thần thoại hóa nó thành con linh vật như ngày nay?
6. Kỳ Lân Trong Phong Thủy
Kỳ lân là loài vật chuyên kiểm soát an ninh và canh phòng cửa ngôi nhà, miệng há lớn thu hút và trấn áp mọi loại hung khí vào nhà.
Tượng kì lân đá trong phong thủy thường dùng trấn thủ cửa nhà, hoá giải hung khí chiếu đến lúc đối diện với của nhà khác, bị ngã ba, ngã tư, trục đường vòng, hoặc góc nhọn chiếu vào cửa nhà.
